هوش تجاری یا هوش کسبوکار (Business Intelligence) که اختصارا آن را BI نیز می‌نامند، در حقیقت به مجموعه‌ای از داده‌ها و اطلاعات گفته می‌شود که به کمک ابزارهایی خاص می‌تواند ارزش قابل توجهی را برای سازمان ایجاد کند، به بیانی ساده‌تر کاربرد اصلی هوش تجاری، تبدیل داده به مزیت رقابتی برای یک سازمان است.
شاید در نگاه اول کمی با این مفهوم گیج شده و درک صحیحی راجع به این‌که “هوش تجاری چیست” نداشته باشید، در ادامه‌ی این آموزش با ما همراه باشید تا کمی بیشتر با مفهوم هوش تجاری آشنا شده و آن را در قالب مثال‌هایی جذاب با هم بررسی کنیم.
هوش تجاری چیست؟
فرض کنید شما مدیر یک کسبوکار هستید، در چنین شرایطی، هوش تجاری به شما کمک می‌کند تا با استفاده از ابزارهایی مانند داشبوردهای مدیریتی، گزارش و نمودارهای متنی و گرافیکی و حتی تکنیک‌های داده‌کاوی عوامل موفقیت یا شکست پروژه‌های سازمان را متوجه شده، بتوانید مشکلات را برطرف کرده و در جهت افزایش سودآوری سازمان اقدام کنید.
در حقیقت هوش تجاری، مجموعه‌ای از ابزارها و روش‌هاست که با جمع‌آوری داده‌ها، پردازش و در نهایت نمایش اطلاعات، تصمیم‌گیری را برای مدیران سازمان آسان‌تر کرده و حقایقی را در خصوص فرایندهای تجاری سازمان به آن‌ها ارائه می‌دهد.
اهداف هوش تجاری و مزایای آن
همانطوری که گفتیم یکی از مهم‌ترین دلایل به‌کارگیری هوش تجاری، ایجاد مزیت رقابتی و همچنین افزایش میزان سوددهی سازمان است، اما می‌توان اهداف دیگری نیز برای این فرایند در نظر گرفت، اهدافی مانند:
- تهیه‌ی سریع و آسان گزارش‌های کاربردی
- تعیین گرایشات تجاری سازمان‌ها
- پیش‌بینی وضعیت آینده‌ی بازار
- افزایش میزان رضایت مشتریان
- تشخیص به‌موقع نقاط ضعف و قوت
- کمک به تصمیم‌گیری سریع‌تر مدیران
- افزایش بهره‌وری و سودآوری سازمان
- تنظیم صحیح قیمت‌ها و افزایش فروش
- کاهش هزینه‌های نیروی انسانی
به‌طور کلی، هوش تجاری را می‌توان از جمله زیرمجموعه‌های سیستم‌های اطلاعاتی در فناوری اطلاعات دانست، سازمان‌هایی که به خوبی از فناوری اطلاعات در زیرساخت کسبوکار خود بهره برده باشند، به‌راحتی قادر خواهند بود BI را نیز در سازمان به‌کار گرفته و از مزایای آن برخوردار شوند.
اهداف هوش تجاری و مزایای آن
حال که تا حدودی با مفهوم هوش تجاری و اهداف آن آشنا شدیم، بد نیست کمی تخصصی‌تر به این موضوع نگاه کرده و این فرایند را از نظر ساختار و معماری کلی مورد بررسی قرار دهیم.
معماری هوش تجاری چگونه است؟
هوش تجاری از نظر ساختار اجرا و معماری فرایند، دارای ۵ لایه‌‌ی اصلی است، از تشخیص منبع داده تا مرحله‌ی نمایش اطلاعات که در ادامه آن‌ها را بررسی می‌کنیم:
منابع اطلاعاتی (Data source)
در اولین مرحله برای پیاده‌سازی هوش تجاری در یک سازمان، داده‌های مهم را در قالب فرمت‌های به‌خصوص شناسایی و سازماندهی می‌کنیم، این داده‌ها می‌توانید از انواع منابع اطلاعاتی مانند دیتابیس‌ها و… تجمیع گردند.
استخراج، تبدیل و بارگذاری (ETL)
در این مرحله، اطلاعات مناسب از منابعی که در مرحله‌ی قبل تشخیص داده شد استخراج (Extract) شده، سپس به داده‌های قابل استفاده برای سیستم تبدیل (Transform) می‌شود، در این مرحله داده‌های نامعتبر از مجموعه حذف خواهد شد و سپس در انبارهای داده گردآوری و بارگذاری (Load) می‌شوند.
انبارهای داده (Data Warehouse)
هدف از انجام این مرحله در حقیقت جمع‌آوری داده‌های مورد نیاز و ایجاد مجموعه‌ای یکپارچه از این اطلاعات می‌باشد، طراحی این مجموعه جزو یکی از مهم‌ترین مراحل فرایند پیاده‌سازی هوش تجاری است، انبار داده باید به‌گونه‌ای طراحی شود که انواع مختلف اطلاعات در آن قابل تجمیع باشند.
مدل‌سازی داده‌ها (Data Modeling)
در این گام، حقایق مربوط به کسبوکار شامل فروش، پرداخت، زمان فروش، فروشنده و مشتری مشخص شده و در قالب گزارش‌هایی بررسی و روابط میان آن‌ها مشخص می‌شود، پس از انجام این فرایند به مقادیر و اطلاعات محاسباتی دست می‌یابیم که می‌توان از آن‌ها به عنوان شاخص‌های اندازی‌گیری اطلاعات استفاده کرد.
ارائه‌ی اطلاعات (Presentation)
در آخرین لایه از فرایند هوش تجاری، اطلاعات به‌دست آمده را در قالب داشبوردهای مدیریتی و به شکل نمودارهای گرافیکی، گزارشات تصویری، متنی و… به کاربر نهایی نهایی (معمولا مدیران کسبوکار) نمایش داده می‌شود، این گزارش‌ها می‌توانند حاوی اطلاعاتی شامل نقاط ضعف و قوت سازمان، عوامل موفقیت یا شکست پروژه‌ها، تاثیر هزینه‌ها در فروش و… باشند که در نهایت می‌توانند استراتژی‌های تجاری سازمان را دستخوش تغییر کنند.
هماطوری که در تصویر مفهومی بالا نیز مراحل فرایند هوش تجاری مشخص است، در اولین گام، داده‌ها از منابع مختلف سازمان جمع‌آوری شده و طی فرایند ETL به داده‌های قابل قبول تبدیل می‌شوند، سپس با تجمیع و جمع‌آوری برای مرحله‌ی ذخیره‌سازی (Warehouse) آماده شده و پس از آن عملیات آنالیز و مدل‌سازی روی آن‌ها صورت گرفته و آماده‌ی ارائه و نمایش به مدیران سازمان می‌شوند.
فرهنگ استفاده از هوش تجاری در سازمان‌ها
یکی از ابعاد هوش تجاری بررسی فنی و تکنیکی این فرآیند است که تا حدودی با معماری آن آشنا شدیم، اما به‌طور کلی در فرایندهای مرتبط با فناوری اطلاعات یکی از مهم‌ترین عوامل به‌کارگیری آن‌ها در سازمان، درک صحیح این تکنولوژی‌هاست، نمونه‌ای از این داشبوردهای مدیریتی را می‌توانید در تصویر زیر مشاهده کنید:
اگر مدیر یک سازمان هستید و قصد دارید فرآیند رشد کسب‌و‌کارتان را شاهد باشید بد نیست نیم‌نگاهی نیز به این علم داشته باشید!